Γενικές πληροφορίες σχετικά με τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα:
- Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα είναι μια ασθένεια στην οποία τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στην περιοχή του στοματοφάρυγγα.
- Το κάπνισμα ή η λοίμωξη από τον ανθρώπινο ιό θηλωμάτων (HPV) μπορεί να προκαλέσουν τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα.
- Τα σημεία και συμπτώματα του καρκίνου του στοματοφάρυγγα περιλαμβάνουν διογκωμένους τραχηλικούς λεμφαδένες, όγκο στις αμυγδαλές και πονόλαιμο.
- Ο HPV-σχετιζόμενος καρκίνος του στοματοφάρυγγα έχει εξαιρετική πρόγνωση και θεωρείται πλέον διαφορετική ασθένεια από τον καρκίνο που προκαλείται από το κάπνισμα.
Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα είναι μια ασθένεια στην οποία καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στην περιοχή του στοματοφάρυγγα. Ο στοματοφάρυγγας είναι το μεσαίο τμήμα του φάρυγγα, που εντοπίζεται πίσω από τη στοματική κοιλότητα. Ξεκινά πίσω από τη μύτη και τελειώνει εκεί όπου αρχίζουν ο λάρυγγας και ο οισοφάγος. Ο αέρας και η τροφή διέρχονται από τον φάρυγγα στην πορεία τους προς τον λάρυγγα και τον οισοφάγο αντίστοιχα.
Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα επηρεάζει τις ακόλουθες ανατομικές περιοχές:
- Μαλακή Υπερώα.
- Πλάγια και οπίσθιο φαρυγγικά τοιχώματα.
- Αμυγδαλές.
- Βάση της γλώσσας (πίσω 1/3).
Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα είναι ένας συχνός τύπος καρκίνου κεφαλής και τραχήλου. Όπως και ο καρκίνος του στόματος, η πλειονότητα των καρκίνων στον στοματοφάρυγγα είναι ακανθοκυτταρικά καρκινώματα.
Το κάπνισμα ή η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων μπορεί να προκαλέσουν τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα. Οι πιο συνηθισμένοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Κάπνισμα (οποιαδήποτε μορφή: τσιγάρα, πίπα, ναργιλές)
- Έντονη κατανάλωση αλκοόλ.
- Λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ιδίως τον τύπο HPV16.
Σημεία και συμπτώματα του καρκίνου του στοματοφάρυγγα:
Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα προκαλεί μεταξύ άλλων τα πιο κάτω σημεία και συμπτώματα. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν έχετε οτιδήποτε από τα παρακάτω:
- Πονόλαιμο που δεν υποχωρεί.
- Δυσκολίες στην κατάποση.
- Τρισμός (δυσκολία στο άνοιγμα του στόματος).
- Δυσκολίες στην κίνηση της γλώσσας ή στην ομιλία.
- Απώλεια βάρους.
- Πόνο στο αυτί.
- Όγκος στο πίσω μέρος του στόματος (αμυγδαλές, βάση της γλώσσας)
- Αιμόπτυση.
Κάποιες φορές ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα δεν προκαλεί σημεία ή συμπτώματα και μπορεί να παρουσιάζεται μόνο με ένα ανώδυνο διογκωμένο τραχηλικό λεμφαδένα.
Κλινική Εξέταση, Διάγνωση, Απεικονιστικός Έλεγχος
- Κλινική εξέταση και Ιστορικό: Ο χειρουργός σας θα σας ρωτήσει για τις κοινωνικές σας συνήθειες (κάπνισμα και ποτό) και θα πάρει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό. Θα εξετάσει τα χείλη και τη στοματική κοιλότητα ψάχνοντας για οποιεσδήποτε ύποπτες περιοχές. Ο χειρουργός θα εξετάσει προσεκτικά και θα ψηλαφήσει το σύνολο του στόματος με ένα γάντι και θα εξετάσει τη στοματική κοιλότητα με έναν καθρέπτη και καλό φωτισμό. Θα εξετάσει επίσης τον τράχηλο για παρουσία διογκωμένων λεμφαδένων.
- Ενδοσκόπιο Οπτικής Ίνας: Αυτή η εξέταση είναι εξαιρετικά χρήσιμη στον καρκίνο του στοματοφάρυγγα. Ο χειρουργός σας θα εισάγει ένα λεπτό σωληνάκι-κάμερα μέσα από τη μύτη σας για να εξετάσει τον ρινοφάρυγγα, τον στοματοφάρυγγα, τη βάση της γλώσσας και τον λάρυγγα.
- Βιοψία: Αυτή είναι εξαιρετικά κρίσιμη εξέταση σε ασθενείς με υποψία καρκίνου. Ο χειρουργός σας θα πάρει ένα δείγμα από την ύποπτη περιοχή, συνήθως υπό τοπική αναισθησία, και θα το στείλει να εξεταστεί στο μικροσκόπιο από τον ιστοπαθολόγο. Δεδομένης της δυσκολίας στην προσπέλαση της περιοχής του στοματοφάρυγγα, μπορεί να χρειαστεί να υποβληθείτε σε Εξέταση υπό γενική αναισθησία.
- Βιοψία Λεπτής Βελόνας (FNA): Αυτή είναι μια μορφή βιοψίας, αλλά αντί για δείγμα ιστού, ο χειρουργός (ή ο ακτινολόγος) λαμβάνει μερικά κύτταρα με τη βοήθεια μιας σύριγγας και μιας βελόνας. Αυτό συνήθως χρειάζεται στην περίπτωση τραχηλικών λεμφαδένων. Τα κύτταρα εξετάζονται κάτω από το μικροσκόπιο για να διαπιστωθεί εάν είναι ανώμαλα.
- MRI (Μαγνητική Τομογραφία): Απεικονιστική τεχνική που χρησιμοποιεί μαγνήτη, ραδιοκύματα και έναν υπολογιστή για να δημιουργήσει μια σειρά λεπτομερών εικόνων του σώματος. Η Μαγνητική Τομογραφία κεφαλής & τραχήλου χρειάζεται για την σταδιοποίηση του καρκίνου .
- CT (Αξονική Τομογραφία) F5: Ο αξονικός τομογράφος δημιουργεί μια σειρά λεπτομερών εικόνων του σώματος, οι οποίες λαμβάνονται από διάφορες γωνίες. Η αξονική τομογραφία του θώρακα χρειάζεται για την σταδιοποίηση του καρκίνου, κυρίως για να εντοπίσει περιοδικές ή/και απομακρυσμένες μεταστάσεις (λ.χ., στον πνεύμονα).
- PET scan (αξονική τομογραφία με ποζιτρόνια) F36: Αυτή η απεικονιστική εξέταση χρησιμοποιείται για την εντόπιση κακοήθων όγκων στο σώμα που δεν είναι ορατοί με τις υπόλοιπες απεικονιστικές τεχνικές. Ένα μικρό ποσό ραδιοσεσημασμένης – ραδιενεργής γλυκόζης (ζάχαρης) ενίεται ενδοφλεβίως. Στη συνέχεια, το PET λαμβάνει εικόνα από το σημείο όπου τα κύτταρα καταναλώνουν γλυκόζη. Οι κακοήθεις όγκοι φαίνονται πιο φωτεινοί στην εικόνα επειδή είναι πιο ενεργοί και καταναλώνουν περισσότερη γλυκόζη από ό,τι τα κανονικά κύτταρα. Το PET είναι ιδιαίτερα χρήσιμο όταν ο καρκίνος παρουσιάζεται ως διογκωμένος μεταστατικός τραχηλικός λεμφαδένας και η πρωτοπαθής εστία είναι πολύ μικρή (συνήθως κρυμμένη στη βάση της γλώσσας ή τις αμυγδαλές).
- ΕUΑ (Εξέταση υπό γενική αναισθησία): Ο χειρουργός θα εξετάσει επιμελώς τις περιοχές του στοματοφάρυγγα και θα πάρει δείγματα βιοψίας από ύποπτες περιοχές. Περιστασιακά (ιδίως σε περιπτώσεις καρκίνου αγνώστου πρωτοπαθούς εστίας) ο χειρουργός μπορεί να χρειαστεί να πάρει δείγμα από τη βάση της γλώσσας και τις αμυγδαλές.
- Εξετάσεις για ιό ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV): Αυτή η εξέταση ελέγχει τα κύτταρα σε ένα δείγμα ιστού για το DNA του ιού HPV. Αυτό είναι σημαντικό, διότι η πλειονότητα των καρκίνων του στοματοφάρυγγα σχετίζονται με τον ιο HPV
Προγνωστικοί Παράγοντες
Η πρόγνωση (πιθανότητα θεραπείας, ίασης και ανάρρωσης) εξαρτάται από τα ακόλουθα:
- Εάν ο καρκίνος συσχετίζεται με τον ιό HPV
- Εάν ο ασθενής είναι/ήταν καπνιστής
- Το στάδιο του καρκίνου
- Εάν εντοπιστεί η πρωτοπαθής εστία ή όχι
Οι όγκοι του στοματοφάρυγγα που σχετίζονται με την λοίμωξη από τον ιό HPV έχουν καλύτερη πρόγνωση από όγκους που δεν σχετίζονται με τον HPV και προκαλούνται από το κάπνισμα.
Οι επιλογές θεραπείας εξαρτώνται από τα ακόλουθα:
- Το στάδιο του καρκίνου.
- Εάν η πρωτοπαθής εστία βρίσκεται κατά πάσα πιθανότητα στην περιοχή του κεφαλής και του τραχήλου
- Από τη γενική υγεία του ασθενή.
Οι ασθενείς που έχουν καρκίνο του στοματοφάρυγγα έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν δεύτερο καρκίνο στην περιοχή της κεφαλής & τραχήλου ή συγχρονο καρκίνο στον πνεύμονα. Οι απεικονιστικές εξετάσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές στο να αποκλείσουν τα πιο πάνω ενδεχόμενα
Σταδιοποίηση του καρκίνου του στοματοφάρυγγα
- Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα που σχετίζεται με τον ιό HPV σταδιοποιείται διαφορετικά από τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα που δεν σχετίζεται με τον ιο HPV.
- Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους ο καρκίνος εξαπλώνεται στο σώμα.
- Ο καρκίνος μπορεί να εξαπλωθεί από το σημείο όπου ξεκίνησε σε άλλα μέρη του σώματος.
Ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα κατατάσσεται στα ακόλουθα στάδια:
- Στάδιο 0 (καρκίνος in situ)
- Στάδιο I
- Στάδιο II
- Στάδιο III
- Στάδιο IV
Ο τρόπος με τον οποίο σταδιοποιείται ο καρκίνος του στόματος είναι πολύπλοκος – ο χειρουργός σας θα εξηγήσει το κλινικό στάδιο και τις συνέπειές του αφού ολοκληρωθούν όλες οι εξετάσεις.
Η διαδικασία που χρησιμοποιείται για να διαπιστωθεί εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος ονομάζεται σταδιοποίηση. Η σταδιοποίηση καθοδηγεί τη λήψη αποφάσεων και τη θεραπεία.
Υπάρχουν τρεις κύριοι τρόποι με τους οποίους ο καρκίνος εξαπλώνεται στο σώμα.
Ο καρκίνος μπορεί να εξαπλωθεί μέσω συνέχειας ιστού, μεσω του λεμφικού συστήματος και αιματογενώς
- Συνέχεια Ιστού. Ο καρκίνος εξαπλώνεται από το μέρος όπου ξεκίνησε σε κοντινές περιοχές.
- Λεμφικό σύστημα. Ο καρκίνος εξαπλώνεται στους λεμφαδένες (στον λαιμό στην περίπτωση του καρκίνου του στόματος).
- Αιματογενώς. Ο καρκίνος εξαπλώνεται από το μέρος όπου ξεκίνησε με την είσοδό του στα αιμοφόρα αγγεία. Ο καρκίνος ταξιδεύει μέσω των αιμοφόρων αγγείων σε άλλα μέρη του σώματος (απομακρυσμένες μεταστάσεις).
Όταν ο καρκίνος εξαπλώνεται σε άλλο μέρος του σώματος, αυτό ονομάζεται μετάσταση.
Θεραπεία
- Επειδή ο HPV-σχετιζόμενος καρκίνος του στοματοφάρυγγα έχει καλή πρόγνωση, καταβάλλονται κάθε δυνατή προσπάθεια για τη μείωση της επιθετικότητας της θεραπείας, ώστε να μειωθούν τυχόν παρενέργειες και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής.
- Η ακτινοθεραπεία με ή χωρίς χημειοθεραπεία είναι η θεραπεία πρώτης γραμμής για τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα
- Πρόσφατες εξελίξεις στη χειρουργική (αφαίρεση του όγκου με λέιζερ – TOLS και ρομποτική χειρουργική – TORS) επιτρέπουν τη χρήση της χειρουργικής για συγκεκριμένους όγκους του στοματοφάρυγγα.
- Οι ασθενείς με καρκίνο του στόματοφάρυγγα πρέπει να αντιμετωπίζονται από μια εξειδικευμένη ομάδα με εμπειρία στη θεραπεία του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου
-
Θεραπευτικές Επιλογές:
- Χειρουργική επέμβαση (ΜΟΝΟ από χειρουργούς με εμπειρία στο TOLS ή TORS)
- Ακτινοθεραπεία
- Χημειοθεραπεία (μόνο σε επιλεγμένες περιπτώσεις και ως συμπληρωματική της ακτινοθεραπείας)
- Η θεραπεία του καρκίνου του στόματος είναι δύσκολη, πολύπλοκη και έχει μακροχρόνιες συνέπειες.
- Ενδεχομένως να χρειαστούν εξετάσεις μακροχρόνιας παρακολούθησης.
Οι ασθενείς με καρκίνο του στόματος πρέπει να αντιμετωπίζονται από μια εξειδικευμένη ομάδα με εμπειρία στη θεραπεία του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου.
Ο ειδικός χειρουργός κεφαλής & τραχήλου, ο οποίος θα καθοδηγήσει την ομάδα για εσάς, θα ηγηθεί της θεραπείας σας. Το στόμα, ο λαιμός και το πρόσωπο είναι ζωτικές περιοχές για την μάσηση, την κατάποση, την ομιλία, την ομορφιά/αισθητική και τη ψυχολογία. Το πρόσωπο είναι το κέντρο και ο καθρέπτης της ψυχής Απαιτείται ομαδική προσέγγιση για να αντιμετωπιστούν οι πιθανές παρενέργειες της θεραπείας.
Η ομάδα περιλαμβάνει συνήθως:
- Χειρουργό κεφαλής & τραχήλου (εκτομή του όγκου και αποκατάσταση των χειρουργικών ελλειμάτων)
- Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος
- Λογοθεραπευτής
- Διαιτολόγος
- Ιστοπαθολόγος
- Ακτινολόγος
- Ειδική Νοσοκόμα (Cancer Nurse Specialist)
Χειρουργική
Η χειρουργική (αφαίρεση του καρκίνου με χειρουργική επέμβαση) χρησιμοποιείται όταν ο όγκος είναι προσβάσιμος για εκτομή με λειζερ ή με το χειρουργικό ρομπότ.
- Αφαίρεση του πρωτοπαθούς όγκου με TOLS ή TORS: Με αυτή την τεχνική, ο χειρουργός θα χρησιμοποιήσει ή το χειρουργικό λέιζερ ή χειρουργικό ρομπότ για την εκτομή του πρωτοπαθούς καρκινικού όγκου από περιοχές που είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσεγγιστούν διαφορετικά. Αυτές είναι πολύ δύσκολες τεχνικές που απαιτούν εκτενή εκπαίδευση και δεξιότητα, αλλά έχουν χαμηλή νοσηρότητα και τις περισσότερες φορές δεν απαιτούν αποκατάσταση του χειρουργικού ελλείμματος. Αυτές οι τεχνικές μπορεί θεωρητικά να οδηγήσουν σε καλύτερη κατάποση σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους θεραπείας. Πολλές κλινικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη για να εξετάσουν την πιο πάνω θεωρία.
- Ευρεία τοπική αφαίρεση του πρωτοπαθούς όγκου: Αφαίρεση του καρκίνου και μερικού υγιούς ιστού γύρω από αυτόν. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις καρκίνων αρνητικών για τον ιό HPV στην μαλακή υπερώα ή σε καρκίνους του στοματοφάρυγγα που έχουν αντιμετωπιστεί προηγουμένως με ακτινοθεραπεία και έχουν υποτροπιάσει (διασωστική χειρουργική).
- Τραχηλικός λεμφαδενικός καθαρισμός : Αφαίρεση των λεμφαδένων στον λαιμό. Αυτό γίνεται όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί ή έχει υψηλή πιθανότητα να έχει εξαπλωθεί σε μικροσκοπικό επίπεδο. Η επέμβαση αυτή παρέχει επίσης πρόσβαση στα αιμοφόρα αγγεία του τραχήλου που θα χρησιμοποιηθούν σαν δότρια αγγεία για τη μικροαγγειακή αποκατάσταση με ελεύθερους κρημνούς.
- Αποκατάσταση: Σε περιπτώσεις όπου ο καρκίνος δεν μπορεί να αφαιρεθεί με TOLS ή TORS και ενδείκνυται ανοικτή χειρουργική επέμβαση, ο χειρουργός θα συζητήσει μαζί σας τις επιλογές αποκατάστασης του χειρουργικού ελλείματος. Αυτό είναι ένα υψηλά απαιτητικό και πολύ σημαντικό μέρος της θεραπείας του καρκίνου του στοματοφάρυγγα. Το έλλειμμα που δημιουργείται από την αφαίρεση του όγκου πρέπει να αποκατασταθεί ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη δυνατή εμφάνιση και η λειτουργία και να μειωθεί ο κίνδυνος πιθανών παρενεργειών και επιπλοκών. Η κορυφαία μορφή αποκατάστασης είναι η χρήση μικροαγγειακών ελεύθερων κρημνών (ο χειρουργός παίρνει ιστό – δέρμα, μυς, οστό – από άλλα μέρη του σώματος των ασθενών, διατηρώντας τα αιμοφόρα αγγεία. Ακολούθως τα αιμοφόρα αγγεία του κρημνού ενώνονται με μικροαγγειακές χειρουργικές τεχνικές με δότρια αγγεία στο λαιμό του ασθενούς. Αυτό ονομάζεται μικροαγγειακή χειρουργική και γίνεται με τη βοήθεια μικροσκοπίου. Αυτού του είδους η θεραπεία πρέπει να είναι το ελάχιστο που θα αναμένατε από τον εξειδικευμένο χειρουργό κεφαλής & τραχήλου.
Ακτινοθεραπεία
Η ακτινοθεραπεία είναι ένας τρόπος θεραπείας του καρκίνου που χρησιμοποιεί ακτινοβολία υψηλής ενέργειας για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα ή να τα εμποδίσει από τον αναπαραγωγή. Συνήθως δίνεται μετά τη χειρουργική επέμβαση, ανάλογα με συγκεκριμένες ενδείξεις, και ονομάζεται υποστηρικτική (adjuvant). Περιστασιακά, στην περίπτωση διηθημένων χειρουργικών ορίων εκτομής ή εάν υπάρχουν λεμφαδένες τραχήλου με με εξωκαπσική διήθηση/εξάπλωση (ECS), θα δοθεί ακτινοθεραπεία σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της ακτινοθεραπείας.
Για τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία ως μονοθεραπεία.
Συνέπειες Θεραπείας
Η θεραπεία του καρκίνου του στοματοφάρυγγα είναι δύσκολη και μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα παρενέργειες που θα αλλάξουν τη ζωή σας. Ο εξειδικευμένος χειρουργός κεφαλής & τραχήλου που σας παρακολουθεί θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει αυτές τις παρενέργειες όποτε είναι δυνατόν
- Ξηροστομία
- Δυσκολίες στην ομιλία
- Δυσκολίες στον κατάποση (ενδεχομένως να απαιτηθεί διατροφικός σωλήνας)
- Αλλαγές στην εμφάνιση
- Απώλεια βάρους
- Λοίμωξη
- Λεμφοίδημα
- Χρόνιος πόνος
- Οστεοακτινοονεκρωση (ORN)
- Δυσλειτουργία του ώμου
- Αλλαγές στη γεύση
- Υποτροπή του καρκίνου